Ορίζοντας τη Δυσλεξία
Η Δυσλεξία είναι μία ειδική μαθησιακή δυσκολία που έχει μελετηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια . Οι ορισμοί για τη Δυσλεξία είναι πολλοί και προέρχονται από διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους. Ο ευρύτερα αποδεκτός όμως ορισμός προέρχεται από τη Διεθνή Ένωση Δυσλεξίας, και εμπεριέχεται η μετάφραση του στο βιβλίο του Χρηστάκη(2006):
«συνδέεται κυρίως με τη γλώσσα και ερμηνεύεται ως δυσκολία στην απκρυπτογράφηση των λέξεων. Η δυσκολία αυτή είναι μη αναμενόμενη σε σχέση με την ηλικία του παιδιού και τις γνωστικές και ακαδημαικές ικανότητές του. Δε συνδέεται με γενικές αναπτυξιακές δυσκολίες ή αισθητηριακές βλάβες. Συχνά, περιλαμβάνει εκτός από πρόβλημα στην ανάγνωση και πρόβλημα στη γραφή και στην ορθογραφία»(Χρηστάκης, 2006).
Στον ορισμό που παρουσιάστηκε πιο πάνω πρέπει να προσθεθεί ότι από τη Διεθνή Ένωση Δυσλεξίας, επισημαίνεται ότι η δυσλεξία έχει νευρολογική βάση και συνδέεται με τη φωνολογική αποκωδικοποίηση της γλώσσας. Ως δευτερογενείς συνέπειες παρουσιάζονται οι δυσκολίες κατανόησης, η μειωμένη αναγνωστική ικανότητα και το περιορισμένο λεξιλόγιο (Πολυχρονοπούλου,2003)
Χαρακτηριστικά Δυσλεξίας
Παρατηρείται ,λοιπόν, ότι τα παιδιά με δυσλεξία αποτελούν μία ανομοιογενή ομάδα με πολλές αποκλίσεις και ασυμφωνίες στις επιμέρους ικανότητές τους. Από τη μία είναι παιδιά έξυπνα, που δεν μπορούν να διαβάσουν, που δυσκολεύονται να εκτελέσουν προφορικές εντολές ,ενώ δεν έχουν κινητικές δυσκολίες . Υπάρχει η άποψη πάντως ότι τα παιδιά με δυσλεξία παρά τις πολλές ανομοιογένειες, έχουν μία σειρά από κοινά χαρακτηριστικά :
- Μέτρια ή υψηλή νοημοσύνη.
- Επαρκείς αισθητηριακές ικανότητες (τυπική όραση και ακοή).
- Υπερκινητικότητα,.
- Φτωχή ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής.
- Προβλήματα γλωσσικής ανάπτυξης, τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν δυσκολίες στον εκφραστικό λόγο.
- Δυσκολίες στον προφορικό λόγο.
- Δυσκολίες στην μνήμη και στην ανάκληση.
- Προβλήματα που συνδέονται με αντιληπτικές διαταραχές χρονικού και χωρικού προσανατολισμού.(Πολυχρονοπούλου, 2003,Χρηστάκης,2006).
Συσχετισμός Ελλείψεων Μνήμης και Δυσλεξίας
Ο γνωστικός μηχανισμός της μνήμης αποτελεί μέρος της επεξεργασίας των πληροφοριών και συνδέεται άμεσα με τη διαδικασία της ανάγνωσης. Όπως επισημαίνει και ο Πόρποδας (2002) «η ανάγνωση είναι μία γνωστική λειτουργία που περιλαμβάνει την αναγνώριση των γραπτών συμβόλων που αποτελούν το γραπτό κώδικα καθώς και τη μεταφρασή τους σε φωνολογική παράσταση». Η πραγματοποίηση λοιπόν αυτής της λειτουργίας προυποθέτει :
- Γνώση ορθογραφικού συστήματος που είναι γραμμένη η λέξη.(φωνημική αναγνώριση).
- Την επίγνωση ότι η αντίστοιχη προφορική λέξη συγκροτείται από φωνητικές μονάδες.(φωνολογική αναγνώριση).
- Σωστή λειτουργία της αντίληψης και της μνήμης των γραφημικών και φωνολογικών πληροφοριών.(γραφική-φωνημική μνήμη).(Πόρποδας, 2002)
Οι μαθητές με δυσλεξία παρουσιάζουν όμως σημαντικές ελλείψεις σε αυτές τις διαδικασίες. Μία σειρά από έρευνες έχουν πραγματοποιήθει για να ελέγξουν τις ελλείψεις των μαθητών με δυσλεξία στα τρία μέρη της μνήμης. Στις περισσότερες από αυτές τις έρευνες, τα αποτελέσματα των δυσλεκτικών μαθητών είναι κατώτερα από αυτά του δείγματος ελέγχου ,ενώ επιτυγχάνουν λιγότερα καλά αποτελέσματα από τους μαθητές χωρίς δυσκολίες,τόσο στα κριτήρια ικανότητας όσο και στα αντίστοιχα κριτήρια ακολουθίας. ( Fijalkow, 1999)
Μέσα από την μελέτη των στοιχείων των διαφόρων ερευνών, συμπεραίνεται ότι οι μαθητές με δυσλεξία αντιμετωπίζουν δυσκολίες που αφορούν κυρίως τη βραχύχρονη και την μακρόχρονη μνήμη τους.Έχουν δυσκολίες και στην εργαζόμενη μνήμη, απλά οι δυσκολίες σε αυτό το μέρος της μνήμης πηγάζουν από ανεπάρκειες στα άλλα δύο μέρη. Η απόδοση της βραχύχρονης μνήμης τους μειωνόταν σταδιακά σε όλες τις δοκιμασίες των ερευνών και αυτό το μέρος της μνήμης παρουσίαζε δυσκολία συγκέντρωσης πληροφοριών λόγω περιορισμένης χωρητικότητας. Παράλληλα, παρατηρήθηκε βασική δυσκολία στην ανάκληση πληροφοριών από την μακρόχρονη μνήμη. Ενώ έγινε απόλυτα αντιληπτό ότι οι ελλείψεις στη μνήμη των μαθητών με δυσλεξία αφορούν τις ακουστικές-λεκτικές κλίμακες και όχι τις οπτικές. Έγινε φανεροό λοιπόν, ότι οι μαθητές με δυσλεξία ,εκτός από τις ελλέιψεις στα μέρη της μνήμης , παρουσιάζουν και διαφορετικό τρόπο λειτουργίας των μερών της μνήμης σε σχέση με τα παιδιά χωρίς δυσκολίες.
Ειδική Παιδαγωγός
Ηλιοπούλου Μάρθα