Διαχείριση του πένθους στα παιδιά
Ο θάνατος των ‘σημαντικών άλλων’ συνιστά οδυνηρό γεγονός στη ζωή των παιδιών. Όσοι βρίσκονται κοντά τους, εγείρουν συχνά ερωτήματα για το πώς μπορούν να διαχειριστούν τις ανάγκες του παιδιού που θρηνεί και πως μπορούν να το βοηθήσουν στη δύσκολη αυτή φάση της ζωής του.
Καταρχάς, για την σωστή διαχείριση των παιδιών μετά το θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου, είναι σημαντικό να διευκρινιστούν οι ανάγκες των παιδιών που θρηνούν. Τα παιδιά μετά το θάνατο του αγαπημένο τους προσώπου έχουν ανάγκη να κατανοήσουν τι ακριβώς συνέβη στο πρόσωπο που πέθανε και τα αίτια για αυτό. Επίσης, χρειάζονται να έρθουν σε επαφή και να εκφράσουν τα συναισθήματα που τους προκαλεί η απώλεια. Η διατήρηση της μνήμης του εκλιπόντα είναι ακόμη, μια ουσιαστική ανάγκη τους, η οποία πρέπει να ενισχυθεί. Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η στήριξη από το περιβάλλον και το αίσθημα ότι μπορούν να συνεχίσουν την ζωή τους.
Στη συνέχεια ακολουθούν κάποιες πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορούν οι γονείς ή οι σημαντικοί άλλοι να βοηθήσουν τα παιδιά να διαχειριστούν το πένθος τους. Ειδικότερα:
-ενημέρωση για το θάνατο: ενημερώστε αμέσως μετά το γεγονός. Η καθυστέρηση και η απόκρυψη του θανάτου, δημιουργεί στα παιδιά αισθήματα ενοχής και ευνοεί την ανάπτυξη φοβιών και παρερμηνειών. Η ενημέρωση, ωστόσο, πρέπει να γίνεται με απλό λεξιλόγιο, ανάλογο της ηλικίας των παιδιών. Συχνά φράσεις όπως «παράδεισος, άγγελος που θα μας προσέχει από ψηλά» είναι καθησυχαστικές. Οι φράσεις αυτές είναι μεν βοηθητικές αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ωραιοποιούμε το θάνατο. Τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν την οριστικότητα αυτού. Επίσης, διαβεβαιώστε το παιδί ότι τίποτα από αυτά που σκέφτηκε, έκανε ή είπε δεν προκάλεσαν τον θάνατο του αγαπημένου του προσώπου και , ότι δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε να είχε κάνει για να αποτρέψει τον θάνατο.
–ενθάρρυνση για έκφραση συναισθημάτων: δώστε στο παιδί τη δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματα του, όποια και αν είναι αυτά. Μην διστάσετε να εκφράσετε και οι ίδιοι τα δικά σας συναισθήματα, αν π.χ αισθανθείτε την ανάγκη να κλάψετε, μην το συγκρατήσετε. Μπορείτε μαζί με το παιδί, επίσης, να γράψετε ένα γράμμα στο πρόσωπο που πέθανε και να το ενθαρρύνεται να εκφράσει ότι αισθάνεται.
–διατήρηση της ανάμνησης: επιτρέψτε στο παιδί να συμμετάσχει στα τελετουργικά μνήμης (από την επιθανάτια τελετή μέχρι και όλα τα τελετουργικά τα οποία γίνονται εις μνήμη του νεκρού), εφόσον το ίδιο το επιθυμεί. Σε καμία περίπτωση δεν αναγκάζουμε το παιδί να συμμετάσχει, χωρίς τη θέλησή του. Ακόμα, για την διατήρηση της μνήμης του νεκρού μπορείτε να συγκεντρώσετε με το παιδί όλα τα προσωπικά αντικείμενα του εκλιπόντα και τις φωτογραφίες του. Όλα αυτά συμβάλλουν σημαντικά ώστε να θυμίζουν στο παιδί «ποιος ήταν» ο νεκρός.
–εξασφάλιση σταθερότητας της ζωής του: διατηρείστε σταθερό όσο είναι δυνατόν το περιβάλλον και τις συνθήκες ζωής του παιδιού. Οι πολλαπλές αλλαγές δημιουργούν σύγχυση στα παιδιά. Τέλος, επιτρέψτε του να παραμείνει παιδί. Επειδή τα παιδιά έχουν την τάση να φροντίζουν και να προστατεύουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, μπορεί να θελήσουν να πάρουν την θέση αυτού που πέθανε. Σε καμία περίπτωση δεν ενισχύουμε αυτή του την θέληση.
Τα παιδιά αντιδρούν διαφορετικά στο θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ανησυχητικές αντιδράσεις που παρουσιάζουν ορισμένα παιδιά με τα συμπτώματα να επιμένουν. Μερικές από αυτές είναι: επίμονη κατηγορία του εαυτού ή των άλλων για το θάνατο, αποχή από τις κοινωνικές επαφές και το παιχνίδι, διαταραχές στον ύπνο ή στο φαγητό, μειωμένη σχολική απόδοση, έντονα σωματικά συμπτώματα και άλλα. Όταν οι συμπεριφορές αυτές επιμένουν για ορισμένο χρονικό διάστημα αποτελούν κίνητρο για επίσκεψη σε ειδικό.
Νικόλαρου Χριστίνα Γεωργία,
Ψυχολόγος.