Η παρέμβαση της αυτορρύθμισης
Την τελευταία δεκαετία, η έννοια του αυτοπροσδιορισμού έχει αναδυθεί ως μια πολύ σημαντική μεταβλητή στα εκπαιδευτικά προγράμματα και στα περιβάλλοντα που προορίζονται και για άτομα με αναπηρίες. Ο αυτοπροσδιορισμός διασφαλίζει το αναφαίρετο δικαίωμα του ατόμου να αποφασίζει για τον εαυτό του και τη ζωή του και είναι ένας όρος στενά συνδεδεμένος με την ποιότητα ζωή (Καρτασίδου, 2007).
Για τη σχεδίαση και εφαρμογή μιας παρέμβασης απευθυνόμενης στην ενίσχυση της συμπεριφοράς παιδιών με αυτισμό, ο στόχος που πρέπει να τεθεί είναι η ανάπτυξη των λειτουργικών συμπεριφορών που θα μεγιστοποιήσουν τη συμμετοχή τους στις απαραίτητες δραστηριότητες για τη φροντίδα του εαυτού τους, της εργασίας τους (είτε σχολικής είτε επαγγελματικής) και τις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (Wehmeyer, Shogren, Smith, Zager, & Simpson, 2010). Ωστόσο επειδή οι παρεμβάσεις συνήθως βασίζονται στην προτροπή και την παροχή ενισχύσεων κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, τα παιδιά αυτά είναι πιθανό να κατακτήσουν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα χωρίς όμως να έχουν την ικανότητα να την εκδηλώνουν όταν είναι μόνα τους χωρίς την προτροπή του εκπαιδευτικού.
Γι’ αυτό το λόγο πρέπει αρχικά να διδαχθεί στα παιδιά με αυτισμό η δεξιότητα της αυτορρύθμισης που είναι μία από τις βασικές δεξιότητες του αυτοπροσδιορισμού. Μέσα από τις διάφορες τεχνικές της, η αυτορρύθμιση ενθαρρύνει τους μαθητές αυτούς, των οποίων τα θέλω δεν ακούγονται συχνά, να εκφράσουν με λέξεις στους εαυτούς τους, τους παρέχει στοιχεία για να εκφραστούν, και τους παρέχει τις γνώσεις για να θέσουν τις κατάλληλες ερωτήσεις και να προβούν σε αντιδράσεις απαραίτητες για να δράσουν σωστά (Lee, Simpson & Shoran, 2007). Οδηγούνται έτσι στην ανάπτυξη του αυτοπροσδιορισμού τους.
Προτού εφαρμοστεί η παρέμβαση απαιτείται αξιολόγηση μέσω παρατήρησης για να βρεθούν οι συμπεριφορές τις οποίες εκδηλώνουν οι μαθητές και έχουν ως αποτέλεσμα να μην παρακολουθεί και να μη συμμετέχει αποτελεσματικά στο μάθημα.
v Φόρμα αυτοκαταγραφής Countoon
Η φόρμα αυτοκαταγραφής Countoon είναι μια διαφορετική εκδοχή φόρμας καταγραφής, που περιέχει χρήση καρτούν εικόνων, όπου το παιδί μετράει και καταγράφει τις συμπεριφορές του και αναπτύχθηκε από τους Kunzelmann, Cohen, Hulten, Martin και Mingo (Daly & Ranalli, 2003). Η φόρμα αυτοκαταγραφής Countoon αποτελείται από κάποια πολύ απλά συστατικά. Μια απλή και κατανοητή αναπαράσταση σε εικόνα καρτούν της κατάλληλης συμπεριφοράς που πρέπει να εκδηλώσει ο μαθητής και της μη κατάλληλης που πρέπει να αποφύγει, της ανταμοιβής του παιδιού και τα πλαίσια καταμέτρησης της καταγραφούμενης συμπεριφοράς. Η μοναδικότητα της συγκεκριμένης φόρμας έγκειται στο γεγονός ότι παρέχει και την εναλλακτική κατάλληλη συμπεριφορά έναντι της αρνητικής που εκδηλώνει ο μαθητής (Χαλαστάνη, 2013).
v Φόρμααυτοπαρακολούθησης : My Self-Monitoring Form
Σύμφωνα με τον Wilkinson (2008) η πιο δημοφιλής μέθοδος καταγραφής της αυτορρύθμισης σε σχολικά περιβάλλοντα είναι η δημιουργία μιας λίστας όπου ο μαθητής συμπληρώνει ναι ή όχι στις ανάλογες δραστηριότητες. Στη φόρμα αυτή μπορούν να καταγραφούν οι κατάλληλες συμπεριφορές και ο μαθητής θα αυτοπαρακολουθείται και θα τις καταγράφει αφού θα είναι με την κατάλληλη χρονική σειρά που θα γίνουν (Χαλαστάνη, 2013).
Είναι σίγουρα απαραίτητη η αλλαγή των φορμών αυτών έτσι ώστε να εξατομικευτούν για κάθε άτομο ξεχωριστά. Ωστόσο οι συγκεκριμένες φόρμες παρέχουν ένα πρότυπο σχεδίασης και περαιτέρω επεξεργασίας.
Μάρθα Ηλιοπούλου
Ειδική Παιδαγωγός/Φιλόλογος
MASpecialEducation/B.T.E.CEdecxel