Η ώρα που Σκέφτομαι και Γράφω!
Η παραγωγή γραπτού λόγου στο Δημοτικό ξεκινά »επίσημα» από τις πρώτες τάξεις με τη συγγραφή του γνωστού σε όλους μας »Σκέφτομαι και γράφω». Βέβαια, από την Α’ τάξη, κι από το νηπιαγωγείο ακόμα, ο μαθητής καλλιεργεί τις δεξιότητες επικοινωνίας του, τον προφορικό του λόγο και εφοδιάζεται γνωστικά ώστε να εκφραστεί και γραπτώς στη συνέχεια. Η διδασκαλία παραγωγής γραπτού λόγου δεν επιτυγχάνεται μέσω μίας λευκής κόλλας χαρτιού και με ένα ελεύθερο θέμα αλλά με δραστηριότητες και ασκήσεις που μπορούν σταδιακά να βοηθήσουν τον μαθητή να εκφραστεί και να καταγράψει ιδέες και σκέψεις.
Αυτό που μαθαίνει ο μαθητής στο Δημοτικό είναι να χρησιμοποιεί στον γραπτό λόγο το κατάλληλο ύφος και τη σωστή μορφή ανάλογα με την περίσταση και το είδος επικοινωνίας. Άλλο ύφος και μορφή θα έχει μία επίσημη επιστολή κι άλλο ύφος και μορφή μία περιγραφή, μία συνταγή ή μία πρόσκληση. Σε κάθε περίπτωση, το ύφος, το λεξιλόγιο και η δομή αλλάζει σε σχέση με το κειμενικό είδος που επιλέγεται. Ωστόσο, αυτά μαθαίνονται στο Δημοτικό σταδιακά και κυρίως από την Δ’ τάξη έως και την ΣΤ’ τάξη. Για την βελτίωση του γραπτού λόγου θα σας προτείνω μερικές γενικές ιδέες που μπορείτε εντός ή εκτός τάξης να εφαρμόσετε.
1. Ρωτά και εγώ απαντώ…
Ο μαθητής καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις κατανόησης που αφορούν ένα κείμενο ή ένα απόσπασμα και αναφέρονται στην κεντρική ιδέα, στα βασικά σημεία ή και σε λεπτομέρειες.
2. Κάτι λείπει! Η αρχή ή το τέλος;
Δίνεται στον μαθητή ένα κείμενο ή ένα γνωστό παραμύθι (για μικρούς μαθητές) από το οποίο λείπει η αρχή ή το τέλος. Έτσι, ζητείται να γράψει εκείνος ένα πιθανό τέλος ή μια πιθανή αρχή απλά χρησιμοποιώντας ή το θυμικό ή τη φαντασία του.
3. Μία είκονα…χίλιες (ή λιγότερες) λέξεις!
Ο μαθητής καλείται να περιγράψει γραπτά μία εικόνα εστιάζοντας αρχικά στα βασικά σημεία της και έπειτα στις λεπτομέρειες. Καλό θα ήταν πρώτα να περιγράψει προφορικά την εικόνα και στη συνέχεια να τις γράψει.
4. Μπερδεύτηκαν λιγάκι!
Ο μαθητής καλείται να βάλει στη σωστή χρονική και νοηματική σειρά προτάσεις που μπερδεύτηκαν. Με αυτόν τον τρόπο ο μαθαίνει να συνδέει χωροχρονικά προτάσεις.
5. Γόμα παρακαλώ!
Δώστε στον μαθητή ένα κείμενο που να περιέχει προτάσεις που δεν βγάζουν νόημα, είτε συντακτικά είτε νοηματικά. Ζητήστε του να σβήσει ή να διαγράψει τις λάθος προτάσεις.
6. Αγαπημένο μου ημερολόγιο…
Μία πρόταση που βελτιώνει την παραγωγή γραπτού λόγου είναι η συγγραφή ενός ημερολογίου (ειδικά σε μικρές τάξεις). Σε αυτό ο μαθητής καταγράφει σκέψεις και ιδέες, περιγράφει συμβάντα και αφηγείται γεγονότα. Νιώθει ελεύθερος και αδέσμευτος από »τυπικούς» κανόνες και έτσι εξοικειώνεται με τη γραφή.
7. Γίνομαι ποιητής…
Ο μαθητής καλείται να γράψει ένα δικό του ποίημα με ομοιοκαταληξία για όποιο θέμα θέλει. Τρια πράγματα θα χρειαστεί, χιούμορ, επίθετα και φαντασία!
8. Ανακατεύω και πλάθω…ιστορίες!
Γράψτε σε χαρτάκια post it από μία πρόταση. Τσαλακώστε τα χαρτάκια και ρίξτε τα σε ένα μπολ ή σε μία γυάλα. Ανακατέψτε και ζητήστε από τον μαθητή να διαλέξει δύο ή τρία τυχαία. Με αυτά καλείται να φτιάξει μία αστεία ιστορία. Φαντασία και πάλι φαντασία!
9. Κριτικός ταινίας…
Δείτε μία ταινία και ζητήστε από τον μαθητή να γίνει κριτικός ταινιών. Ο μαθητής καλείται να γράψει τη γνώμη του για την ταινία χρησιμοποιώντας επιχειρήματα.
10. Ψάχνοντας συνώνυμα…
Συχνά ο μαθητής δυσκολεύεται να πρωτοτυπήσει σε μία έκθεσή του. Ψάχνει διαφορετικές εκφράσεις γιατί η χρήση των ίδιων τον κάνει να αντιμετωπίζει την παραγωγή γραπτού λόγου ως μία αγγαρεία, ως μία μηχανική διαδικασία. Του ζητείται λοιπόν να γράψει σε ένα χαρτί αυτές τις επαναλαμβανόμενες στο μυαλό του λέξεις. Ήρθε η ώρα να σκεφτεί άλλες συνώνυμες λέξεις ή παρόμοιας σημασίας εκφράσεις!
11. Παίρνω συνέντευξη…
Ο μαθητής γίνεται δημοσιογράφος και ετοιμάζει ερωτήσεις για έναν γιατρό, για έναν ήρωα της Ιστορίας, έναν ήρωα ταινίας, για τον άνθρωπο των Σπηλαίων κλπ. Έτσι, ο μαθητής προσαρμόζεται στα δεδομένα του ερωτούμενου και αναζητά πληροφορίες.
…διαβάστε βιβλία με τα παιδιά, δεν υπάρχει καλύτερη πηγή έμπνευσης!
Της Ηλιοπούλου Μάρθα
Ειδική Παιδαγωγός/Φιλόλογος
MASpecialEducation/B.T.E.CEdexcel