Μαθαίνω το πώς μαθαίνω! Αναζητώντας τον τρόπο μάθησης
Με τον όρο τρόποι μάθησης (learningstyle) παρουσιάζεται η ενεργοποίηση του γνωστικού δυναμικού ενός ατόμου (γνωστικά χαρακτηριστικά και τρόποι επεξεργασίας πληροφοριών) στο πλαίσιο μιας μαθησιακής εμπειρίας (Riding & Rayner, 1998, Mortimore, 2008). Αφορά το τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συγκεντρώνουν, αφομοιώνουν και συγκρατούν καινούργιες και δύσκολες πληροφορίες (Dunn & Dunn, 1999). Μελετώντας τους τρόπους μάθησης πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τα γνωστικά, ψυχοσυναισθηματικά, γλωσσικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά που αποτελούν ενδείξεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο μαθητής αντιλαμβάνεται, επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα σε ένα περιβάλλον μάθησης(Keefe, 1989). Υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα τους τρόπους μάθησης κάθε παιδιού και παρατίθενται επιγραμματικά πιο κάτω :
Παράγοντες που επηρεάζουν τους τρόπους μάθησης:
ü Επεξεργασία πληροφοριών στον εγκέφαλο: Δεξί/Αριστερό ημισφαίριο
- Νοητική επεξεργασία (δομημένη-αναλυτική/sequential-analytic, αδόμητη-ολιστική/simultaneous-holistic)
- Γνωστικά στυλ (στοχαστικό/reflective, παρορμητικό/impulsive)
ü Αισθητήριοι τρόποι (Sensory Modalities)
- Ακουστικός (μιλώ νε τον εαυτό μου, συζητώ, ακούω)
- Οπτικός (διαβάζω, εσωτερική, εξωτερική παρατήρηση)
- Κιναισθητικός (εμπλέκομαι, πράττω)
- Απτικός (αγγίζω, επεξεργάζομαι)
ü Φυσικές ανάγκες (Physical Needs)
- Θέση στο χώρο (ακινησία, κίνηση)
- Χρόνος (πρωί, βράδυ)
- Τροφή
ü Περιβάλλον (Environment)
- Φως (φωτεινό, σκοτεινό)
- Θερμοκρασία (ζεστό, δροσερό)
- Χώρος εργασίας (τακτοποιημένος, ανοργάνωτος)
- Θόρυβος (με θόρυβο,ησυχία)
ü Κοινωνικές συνθήκες (Social Groupings)
- Εργασία (ατομική, σε ομάδα των δύο, σε ομάδα, με φίλους/συμμαθητές)
- Εξουσία (δάσκαλοι, γονείς)
ü Στάσεις – Συμπεριφορές (Attitudes)
- Κίνητρα (εσωτερικά, εξωτερικά)
- Επιμονή (ισχυρή, με μεταπτώσεις, αδύναμη)
- Προσαρμοστικότητα (υψηλή, χαμηλή)
- Δομή-οργάνωση (εσωτερική, εξωτερική)
- Ποικιλία (επανάληψη ρουτίνας, αλλαγή)
- Υπευθυνότητα (μεγάλη, μικρή)
Η θεωρία των τρόπων μάθησης υποστηρίζει ότι όλοι μας προσλαμβάνουμε τις καινούργιες πληροφορίες με τη βοήθεια και των πέντε αισθήσεων μας. Για το λόγο αυτό, εντασσόμαστε σε πέντε κατηγορίες, οι οποίες σχηματίζουν τους ακόλουθους αισθητηριακούς τύπους: Οπτικός, Ακουστικός, Κιναισθητικός, Οσφρητικός και Γευστικός. Πρώτιστα, χρησιμοποιούμε τρεις από αυτές τις αισθήσεις: την όραση, την ακοή και την κιναισθησία.
Οι οπτικοί τύποι μαθαίνουν μέσω δύο βασικών καναλιών – το γλωσσικό και το χωρικό. Οι οπτικοι-γλωσσικοί μαθητές μαθαίνουν μέσα από το γραπτό λόγο. Θυμούνται γραπτές πληροφορίες, σημειώνουν οδηγίες και βασικά σημεία και προσέχουν καλύτερα στο μάθημα όταν υπάρχουν και γραπτά-οπτικά ερεθίσματα. Προτιμούν να επεξεργάζονται σχήματα, διαγράμματα, εικόνες, προβολές παρά λέξεις. Θυμούνται εύκολα πρόσωπα και προσανατολίζονται σε νέους χώρους χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες (Prashnig, 2004).
Οι ακουστικοί τύποι συνήθως μιλούν στον εαυτό τους. Συχνά διαβάζουν δυνατά ενώ με τη σιωπηλή ανάγνωση δεν τα πάνε και τόσο καλά. Με την προφορική επικοινωνία δεν έχουν προβλήματα, ενώ κατανοούν καλύτερα προφορικά ερεθίσματα. Τους είναι απαραίτητο να επαναλαμβάνουν τις πληροφορίες στον εαυτό τους και να αναπτύσσουν έναν εσωτερικό διάλογο (Prashnig, 2004).
Οι κιναισθητικοί τύποι χρησιμοποιούν δύο κανάλια επεξεργασίας πληροφοριών – το κιναισθητικό (κίνηση) και το απτικό (άγγιγμα). Έχουν την τάση να αποσπάται η προσοχή τους αν δεν υπάρχει κάποιο κιναισθητικό ερέθισμα. Όταν διαβάζουν, δίνουν πρώτα σημασία στο γενικό νόημα και μετά επικεντρώνονται στις λεπτομέρειες. Χρησιμοποιούν χρώματα για να υπογραμμίσουν τα πιο σημαντικά σημεία και κάνουν σχεδιαγράμματα προκειμένου να θυμούνται καλύτερα. (Prashnig, 2004).
Γνωρίζοντας τον τρόπο μάθησης των παιδιών μπορούμε να οργανώσουμε και να δομήσουμε κατάλληλα το διδακτικό υλικό για να ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες κάθε παιδιού. Στην διδακτική διαδικασία πρέπει να αξιοποιείται ποικιλία διδακτικού υλικού το οποία χρειάζεται να εναλλάσσεται για να διατηρεί ενεργό το ενδιαφέρον των παιδιών. Η χρήση οπτικοακουστικού υλικού και διαφοροποιημένων φύλλων εργασίας μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά στην πρόσληψη και την επεξεργασία της γνώσης. Επίσης, η γνώση του τρόπου μάθησης βοηθάει στον καλύτερο σχεδιασμό της πορείας της διδασκαλίας, αφού κατευθύνει την εναλλαγή των γνωστικών αντικειμένων και την παρουσία επανάληψης και αξιολόγησης. Ο κάθε εκπαιδευτικός μεμονωμένα θα πρέπει να γνωρίζει τον τρόπο μάθησης των μαθητών γιατί αν ξέρεις τον τρόπο που μαθαίνει το παιδί μπορείς να το διδάσκεις με τον τρόπο που μαθαίνει!!
Μάρθα Ι.Ηλιοπούλου
Ειδική Παιδαγωγός/Φιλόλογος
MA Special Education/ B.T.E.C Edexcel