Μαθηματικά…και Μαθησιακές Δυσκολίες
Αρχικά, πρέπει να προσδιοριστεί τι είναι οι << Μαθησιακές Δυσκολίες>>. Ο όρος <<ειδική μαθησιακή δυσκολία>> αναφέρεται σε μία διαταραχή, σε μία ή περισσότερες βασικές ψυχολογικές διεργασίες που αφορούν στην κατανόηση ή στη χρήση της γλώσσας, προφορικής ή γραπτής, η οποία εκδηλώνεται με τη μορφή της ατελούς ικανότητας ακρόασης, σκέψης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, ορθογραφίας ή επιτέλεσης μαθηματικών υπολογισμών. (σύμφωνα με τον ομοσπονδιακό ορισμό)
Όσον αφορά τις δυσκολίες στα μαθηματικά, αποτελούν τη λιγότερο μελετημένη μορφή μαθησιακών δυσκολιών, γιατί αφενός δεν εντοπίζονται συχνά περιπτώσεις με δυσκολίες αποκλειστικά στα μαθηματικά και αφετέρου στη μαθηματική επάρκεια υπεισέρχονται ποικίλοι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Ωστόσο, τα παιδιά με δυσκολίες κυρίως στα μαθηματικά εμφανίζουν ελλείμματα στους εξής τομείς: α) Μνήμη εργασίας, β) Μακρόχρονη μνήμη, γ) Ανάκληση γεγονότων (π.χ. προπαίδεια), δ) Επιτελικές λειτουργίες.
Μια περίπτωση μαθησιακών δυσκολιών είναι η ειδική διαταραχή στην αριθμητική. Εξελικτικά, η ειδική αυτή διαταραχή έχει συνήθως επιπτώσεις συνολικά στη μάθηση των μαθηματικών αλλά και ευρύτερα στη σχολική μάθηση. Η ειδική διαταραχή στα μαθηματικά εντοπίζεται κυρίως στις μικρές ηλικίες (πρώτες τάξεις του δημοτικού). Καθώς οι μαθητές περνούν από την παιδική στην εφηβική ηλικία, πολλά από τα χαρακτηριστικά της αρχικής συμπτωματολογίας της διαταραχής σταδιακά υποχωρούν ή ακόμα και εξαφανίζονται. Παραμένουν ωστόσο οι συνέπειές τους και στα τρία επίπεδα: των σχολικών γνώσεων, των στρατηγικών και των μαθησιακών συμπεριφορών και κινήτρων.
Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες έχουν χαμηλότερη επίδοση από τα παιδιά με τυπική επίδοση σε κάθε είδος αριθμητικού προβλήματος σε κάθε επίπεδο τάξης. Ιδιαίτερα εμφανή είναι τα ελλείμματα στην ανάκληση αριθμητικών δεδομένων και στην επίλυση προβλημάτων. Η επάρκεια των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά βελτιώνεται περίπου κατά 1 έτος για κάθε 2 έτη στο σχολείο και οι δεξιότητες πολλών παιδιών σταθεροποιούνται στην ηλικία των 10 ή 12 ετών.
Κοινό και βασικό χαρακτηριστικό όλων των περιπτώσεων των μαθησιακών δυσκολιών είναι η ατελής ή καθόλου ανάπτυξη στρατηγικών στους τομείς όπου εκδηλώνονται οι συγκεκριμένες δυσκολίες μάθησης. Ενώ, δηλαδή, ο μαθητής διαθέτει τις απαιτούμενες νοητικές ικανότητες, δεν αναπτύσσει τις κατάλληλες στρατηγικές που θα επιτρέψουν τη σύνθεση των στοιχείων της προϋπάρχουσας γνώσης από κοινού με τα νέα δεδομένα για την οικοδόμηση της καινούριας γνώσης. Με δεδομένο τον εξελικτικό και συσσωρευτικό χαρακτήρα της σχολικής μάθησης, οι αδυναμίες στο επίπεδο των μεθόδων επεξεργασίας και στρατηγικών διαμορφώνουν προοδευτικά σημαντικές ελλείψεις και στο επίπεδο των σχολικών γνώσεων. Επιπλέον η συστηματική δυσκολία ή αποτυχία στην ολοκλήρωση των σχολικών εργασιών δημιουργεί στο παιδί αρνητικά συναισθήματα, κίνητρα και απόψεις για τον εαυτό του.
Ενδεικτικά παραδείγματα στρατηγικών μάθησης:
- Χρήση μνημονικών στρατηγικών (π.χ. ακρωνύμια)
( Κυκλώνω Ομαδοποιώ Σχηματοποιώ Μαντεύω Ολοκληρώνω Σ)= ΚΟΣΜΟΣ
- Ανάλυση σε μονάδες /Κύκλοι
[π.χ. 43+25= (40+20)+(3+5)= 60+8=68]
- Οπτικοποίηση του προβλήματος. Ενθαρρύνετε το παιδί να χρησιμοποιεί τα μέρη του σώματός του ή τα δάχτυλά. Χρησιμοποιήστε σχήματα, χρωματιστούς άβακες, εικονικά χρήματα ή άλλα αντικείμενα για την κατανόηση των προβλημάτων.
- Παιχνίδι ρόλων. Ένα παιχνίδι ρόλων θα βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει το πρόβλημα και να εκτονώσει την υπερκινητικότητά του. Δραματοποιήστε λοιπόν το πρόβλημα και δώστε στο παιδί την ευκαιρία να το βιώσει και να οδηγηθεί πιο εύκολα στη λύση του.
- Σύνδεση νέας γνώσης με προϋπάρχουσα
- Χρήση επιτραπέζιων παιχνιδιών για την κατάκτηση της πρόσθεσης ή της προπαίδειας. (Ζητήστε από το παιδί να προχωρήσει το πιόνι του τόσες θέσεις όσες δείχνει το ζάρι του και άλλες τόσες ακόμη ή τόσες θέσεις όσες δείχνει το ζάρι πολλαπλασιάζοντάς τες με το 2, 3, 4, …)
Τέλος, ο εκπαιδευτικός πρέπει προτού ξεκινήσει την εκπαιδευτική διαδικασία να λαμβάνει υπόψη του:
– Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των παιδιών πουαντιμετωπίζει, τα οποία δίνουν τις ειδικές δυσκολίες και κριτήρια για την επιλογή του υλικού που θα επιλεγεί για την προσέγγιση των μαθηματικών εννοιών και διαδικασιών.
– Τα ίδια τα χαρακτηριστικά των μαθηματικών εννοιών, τις ιδιαιτερότητες τους, τις συνθήκες ανάπτυξής τους, το εννοιολογικό πλαίσιο αναφοράς, τα οποία δίνουν τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες αυτές.
Ευγενία Νίνου
Παιδαγωγός Διαφοροποιημένης Μάθησης