Ο ρόλος των κινήτρων στη μάθηση
Τα κίνητρα ενεργοποιούν το άτομο απέναντι σε ορισμένα ερεθίσματα, κατευθύνουν τη συμπεριφορά του προς την πραγματοποίηση ορισμένων σκοπών και ενισχύουν τη
συμπεριφορά, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματική για την πραγματοποίηση των επιδιωκόμενων σκοπών.
Εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα
Όπως παρουσιάζει αναλυτικά ο Φράγκος (1994, σελ. 233), οι ορμές, οι τάσεις, οι ανάγκες είναι οι υπάρχουσες σε κάθε οργανισμό δυνάμεις δραστηριοποίησης. Αυτές
καλούνται εσωτερικά κίνητρα. Από την άλλη, τα εξωτερικά κίνητρα αφορούν στα μέσα που χρησιμοποιούνται από άλλα πρόσωπα για την περαιτέρω δραστηριοποίηση ενός οργανισμού. Στα εξωτερικά κίνητρα λοιπόν περιλαμβάνεται η ποιότητα και η ποσότητα της αμοιβής και εν γένει ερεθίσματα η προέλευση των οποίων ανάγεται στο εξωτερικό περιβάλλον.
Τα εσωτερικά κίνητρα έχουν να κάνουν με τις ιδέες, τις γνώσεις, τους στόχους και τις αξίες του ατόμου. Η προσδοκία για παράδειγμα είναι η γνώση ενός γεγονότος βάσει της οποίας το άτομο διαμορφώνει ένα στόχο και μια πρόβλεψη. Μάλιστα, μπορεί αυτή η γνώση να προήλθε από την εμπειρία του ατόμου (δηλαδή από την αντίδραση του εξωτερικού περιβάλλοντος που βίωσε το άτομο), αλλά η δράση της είναι εσωτερική και καταφέρνει να κινητοποιεί το άτομο. Τελικώς, η υποκειμενική αξία που αποδίδει κάθε άνθρωπος στις εμπειρίες του λειτουργεί επίσης ως εσωτερικό κίνητρο και ρυθμίζει τη συμπεριφορά του. Έτσι, αυτό που αποτελεί ενίσχυση για ένα άτομο, δεν αποτελεί ενίσχυση για ένα άλλο. Επίσης, αυτό που σε μία δεδομένη χρονική στιγμή αποτελεί ενίσχυση για ένα άτομο, μπορεί να μην λειτουργήσει ως ενίσχυση μια άλλη χρονική στιγμή (σχετικότητα της ενίσχυσης, Premack αναφ. σε Κωσταρίδου-Ευκλείδη, 1999, σελ. 93).
Επομένως, στην περίπτωση των εσωτερικών κινήτρων μία δραστηριότητα λειτουργεί αυτή καθεαυτή ως ενίσχυση και δεν απαιτείται εξωτερική αμοιβή για να την υλοποιήσει το άτομο. Η λειτουργία των εσωτερικών κινήτρων έχει ιδιαίτερη σημασία για την εκπαίδευση, καθώς πρέπει να επιδιώκεται ο μαθητής να ανταποκρίνεται στις
υποχρεώσεις του, γιατί αντλεί ικανοποίηση από τη μάθηση και όχι γιατί αποβλέπει σε εξωτερικά κίνητρα (π.χ. βαθμοί, δώρα). Για το λόγο αυτό θα πρέπει σταδιακά να δίνεται έμφαση στα εσωτερικά κίνητρα.
1. Τύποι εσωτερικών κινήτρων
Σύμφωνα με τον McCall (αναφ. σε Φράγκος, 1994, σελ. 233-235), τα εσωτερικά κίνητρα μπορούν να διακριθούν σε πέντε βασικές κατηγορίες:
– Γνωστικά Κίνητρα
– Κίνητρα Αυτοέκφρασης
– Κίνητρα Αυτοεκτίμησης και Αυτοπεποίθησης
Τραγά Ελένη
Λογοθεραπεύτρια, Πιστοποιημένη Επιμορφώτρια ‘Ψυχοπαιδαγωγικής και Συμβουλευτικής’ από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών