Τι είναι η  Παιγνιοθεραπεία? 

Η Παιγνιοθεραπεία συνήθως ταιριάζει σε παιδιά ηλικίας 3-12 ετών και βασίζεται στην αρχή ότι το παιχνίδι μπορεί να είναι θεραπευτικό και έχει ζωτική σημασία για την ολόπλευρη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού. Η παιγνιοθεραπεία χρησιμοποιεί τη φυσική ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι ως μέσο επικοινωνίας και έκφρασης, χωρίς περιορισμούς. Παρέχει ένα ασφαλές και έμπιστο περιβάλλον μέσα στο οποίο τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους μέσα από τη φαντασία, να επεξεργαστούν εμπειρίες και να επιλύσουν τυχόν δυσκολίες. Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί παιχνίδια, άμμο, τέχνη για να ενθαρρύνει τα παιδιά να δεσμευτούν στη θεραπευτική διαδικασία. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας τα παιδιά μπορούν να προβάλλουν, είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά, τις εσωτερικές τους εμπειρίες, που ίσως δυσκολεύονται να μοιραστούν  με τους σημαντικούς άλλους. Με αυτή τη μέθοδο της αντανάκλασης ο θεραπευτής ενθαρρύνει το παιδί να αποκτήσει μια βαθιά κατανόηση των βιωμάτων του και της συμπεριφοράς του. Το πότε θα δει κάποιος θετικά αποτελέσματα εξαρτάται από το παιδί. 

Τι είναι το Art Therapy (Εικαστική Θεραπεία)? 

Η εικαστική θεραπεία (Art Therapy) είναι μια μορφή εκφραστικής θεραπείας που χρησιμοποιεί τη πράξη της καλλιτεχνικής επιδίωξης για να μειώσει το άγχος, να βελτιώσει την αυτοεκτίμηση και να επιλύσει οποιαδήποτε ψυχολογική σύγκρουση. Πιο συγκεκριμένα, βασίζεται στη δύναμη της Εικαστικής Έκφρασης (ζωγραφικής, πηλού, κολλάζ, φωτογραφίας,) ως μέσου επικοινωνίας του ατόμου με τον εαυτό του και το περιβάλλον, ούτως ώστε να αναπτύξει σωματικές και συναισθηματικές ικανότητες. Ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός απτού προϊόντος όπως είναι η ζωγραφική, το γλυπτό κ.α. για να ξυπνήσει αναμνήσεις ή ιστορίες που ίσως απελευθερώσουν μηνύματα ή πεποιθήσεις από το ασυνείδητο μέσα από εικόνες και σύμβολα. Η θεραπεία τέχνης, δεν περιλαμβάνει μόνο τη δημιουργία τέχνης, αλλά και την αντανάκλαση και την ανακάλυψη του νοήματός της.  Η θεραπευτική διαδικασία μπορεί να  λάβει χώρα είτε ομαδικά είτε ατομικά  και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως η κυριαρχούσα θεραπεία ή ως δευτερεύουσα σε συνδυασμό με άλλες ψυχοθεραπείες. Θέματα όπως η κακοποίηση μπορεί να είναι ευκολότερο να εξωτερικευτούν και να υποστούν επεξεργασία μέσω της τέχνης.  Επίσης επιτρέπει την ευκολότερη έκφραση σε άτομα με εγγενείς δυσκολίες επικοινωνίας, όπως τα άτομα που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού  

Ποια θεραπεία θα αποδειχθεί πιο αποτελεσματική? 

Το ποια θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική δεν μπορεί να απαντηθεί με ακρίβεια. Κάθε παιδί ανταποκρίνεται διαφορετικά σε κάθε τύπο θεραπείας. Κάποια παιδιά απελευθερώνονται μέσω της τέχνης ή  μέσω του παιχνιδιού, ενώ άλλα παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο και χώρο για να αισθανθούν ασφάλεια και να ανοιχτούν. Ωστόσο σε κάθε περίπτωση το πιο σημαντικό είναι να δημιουργηθεί σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιού και θεραπευτή. Αυτού του είδους οι προσεγγίσεις είναι αποτελεσματικές για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και με ένα ευρύ φάσμα συναισθηματικών και κοινωνικών δυσκολιών. Δυσκολίες που ίσως οφείλονται σε σημαντικά γεγονότα που επιβαρύνουν τον ψυχικό κόσμο ενός παιδιού, όπως είναι το διαζύγιο των γονέων, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η λεκτική, σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση, τα χρόνια νοσήματα ή οι φυσικές καταστροφές. 

Σε τι διαφέρει το Art Therapy από την Παιγνιοθεραπεία? 

Το Art therapy συχνά συγχέεται με τη παιγνιοθεραπεία και είναι εύλογο για αρκετούς λόγους. Οι παιγνιοθεραπευτές εισάγουν μια ποικιλία από δραστηριότητες που βασίζονται σε τεχνικές εκφραστικής θεραπείας {τέχνη, χορός, δράμα} και παρομοίως το ίδιο συμβαίνει στο Art therapy όπου οι θεραπευτές εισάγουν δραστηριότητες με παιχνίδια {π.χ.  μαριονέτες} ως συμπληρωματικό υλικό για να διεγείρουν την δημιουργική έκφραση στα παιδιά και για να δημιουργηθεί μια στενότερη οικειότητα μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευμένου.  

Ωστόσο υπάρχουν  διαφορές μεταξύ τους:  

• το Art therapy δίνει προτεραιότητα στην οπτική εικόνα παρά στην κίνηση. Οι θεραπευτές δηλαδή προσπαθούν να βοηθήσουν τα παιδιά να εκφράσουν και να καταγράψουν εμπειρίες, αντιλήψεις, πεποιθήσεις οπτικά  δημιουργώντας ένα απτό αντικείμενο/ προϊόν. 
• Η εικαστική έκφραση δεν υπόσχεται από μόνη της θεραπεία όπως στη παιγνιοθεραπεία. Η Art therapy δίνει έμφαση στη σχέση και στη σύνδεση μεταξύ του θεραπευτή και του παιδιού. Με άλλα λόγια το Art therapy είναι ωφέλιμο στο να αποκαταστήσει και αναδιαμορφώσει τη σχέση προσκόλλησης μέσα από βιωματικά μέσα και βοηθώντας τον εγκέφαλο να διαμορφώσει νέα σχήματα. 

Αν και το παιδί μου δεν ενδιαφέρεται να σχεδιάσει ή να ζωγραφίσει, θα είναι χρήσιμο γι’ αυτόν? 

Η απάντηση είναι ναι! Στο Art Therapy ο στόχος δεν είναι το τελικό προϊόν, δηλαδή τα παιδιά να δημιουργήσουν όμορφα έργα τέχνης, αλλά να διαχειριστούν μια γκάμα υλικών κάνοντας πειράματα σε ένα ασφαλές περιβάλλον με την στήριξη του θεραπευτή.  

Επιμέλεια: Κουλούρη Αικατερίνη, B.Sc. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Χανιωτάκη, Α. (2018). Το παιχνίδι ως μέσο ανάπτυξης στην προσχολική ηλικία.
Rubin, J. A. (1999). Art therapy: An introduction. Psychology Press.