Με τον όρο σχολική ετοιμότητα εννοούμε την ωρίμανση του παιδιού, δηλαδή την κατάσταση στην οποία το παιδί έχει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να μπορέσει να αποκτήσει μια νέα γνώση ή δεξιότητα. Η ομαλή μετάβαση και ένταξη του παιδιού στην Α΄ Δημοτικού.
Έχει δύο πτυχές: τη γνωστική ( την ικανότητα να μαθαίνει το παιδί συγκεκριμένες δεξιότητες και γνώσεις) και την κοινωνική (την ικανότητα να λειτουργήσει κοινωνικά στο σχολείο και να συμμετάσχει σε κοινές δραστηριότητες με τους άλλους).
Αυτές οι δύο πλευρές της σχολικής ετοιμότητας δεν είναι πάντα ανεπτυγμένες σε πλήρη αρμονία. Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να είναι έτοιμο γνωστικά ή γλωσσικά, αλλά μπορεί να είναι ανώριμο κοινωνικά ή το αντίστροφο.
Οπότε η σχολική ετοιμότητα είναι ένα σύνολο ικανοτήτων που μπορεί να χαρακτηριστεί ως : σχεδόν κάτω του μέσου όρου, κατά μέσο όρο, και άνω του μέσου όρου σε σχέση με την πλειονότητα των παιδιών που βρίσκονται στην ίδια ηλικία.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν κριτήρια επιλογής ή καθολικές δοκιμές ή ακόμα και από κοινού συμφωνημένα πρότυπα συμπεριφορών που μας επιτρέπουν να προσδιορίσουμε τη σχολική ετοιμότητα σε ένα συγκεκριμένο παιδί.
Υπάρχουν όμως μία σειρά από ικανότητες που αποτελούν τη σχολική ετοιμότητα ως σύνολο σε κάθε αναπτυξιακό τομέα:
Κοινωνικό-συναισθηματική ανάπτυξη
- Είναι ικανό να δημιουργήσει ικανοποιητικές σχέσεις με άλλα παιδιά και ενήλικες
- Δουλεύει σαν μέλος μιας ομάδας και ανεξάρτητα
- Είναι ικανό να συγκεντρωθεί και να κάνει υπομονή καθώς μαθαίνει και να ζητήσει βοήθεια όταν τη χρειαστεί
- Είναι πρόθυμο να εξερευνήσει κάτι καινούριο και δείχνει ικανό να πάρει πρωτοβουλία και να λύσει απλά πρακτικά προβλήματα
- Επιδιώκει ανεξαρτησία στην επιλογή μιας δραστηριότητας, στο ντύσιμο και στην προσωπική υγιεινή
- Είναι ευαίσθητο στις ανάγκες και στα συναισθήματα των άλλων και δείχνει σεβασμό
- Περιμένει τη σειρά του και μοιράζεται αντικείμενα
- Μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του και να συμπεριφερθεί ανάλογα
- Αναπτύσσει μια κατανόηση για ό,τι είναι σωστό, ό,τι είναι λάθος και γιατί
- Φροντίζει και ενδιαφέρεται για το περιβάλλον, την περιουσία και τους ζωντανούς οργανισμούς
- Δείχνει μια ποικιλία συναισθημάτων, όπως χαρά, θλίψη, περιέργεια σε σχέση με τις εμπειρίες της ζωής
Γλώσσα, Προανάγνωση, Προγραφή:
- Ακούει προσεχτικά και συζητάει για τις εμπειρίες του σε μικρές και μεγάλες ομάδες
- Χρησιμοποιεί αυξανόμενο λεξιλόγιο με μεγαλύτερη ευχέρεια για να εκφράσει τις σκέψεις του και να μεταφέρει το νόημα στον ακροατή
- Ακούει και αντιδράει σε ιστορίες, τραγούδια και ποιήματα
- Φτιάχνει ιστορίες και συμμετέχει σε αλλαγή ρόλων με σιγουριά
- Απολαμβάνει τα βιβλία και τα χειρίζεται με προσοχή, κατανοώντας πώς είναι δομημένα
- Κατανοεί ότι οι λέξεις και οι εικόνες έχουν νόημα και ότι στα ελληνικά διαβάζουμε από αριστερά προς δεξιά και από πάνω προς τα κάτω
- Αρχίζει να συνδέει ήχους με συλλαβές, λέξεις και γράμματα
- Αναγνωρίζει γράμματα της αλφαβήτας σαν μορφές και σαν ήχους
- Χρησιμοποιεί γραφή, εικόνες, σύμβολα, οικείες λέξεις και γράμματα για να μεταφέρει το νόημα
- Μπορεί να γράψει το όνομά του σωστά με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα
Προμαθηματικές Έννοιες:
- Χρησιμοποιεί μαθηματική γλώσσα, όπως κύκλο, μπροστά από, μεγαλύτερο από και πιο πολύ, για να περιγράψει σχήμα, θέση, μέγεθος και ποσότητα
- Μπορεί να αναγνωρίσει και να αναπαράγει ακολουθίες
- Χρησιμοποιεί μια εξελισσόμενη μαθηματική ικανότητα για να λύσει πρακτικά προβλήματα
- Είναι εξοικειωμένο με παιχνίδια αριθμητικής και δραστηριότητες
- Μπορεί να συγκρίνει, να κατηγοριοποιήσει, να ταιριάξει και να μετρήσει χρησιμοποιώντας καθημερινά αντικείμενα
- Μπορεί να αναγνωρίσει και να χρησιμοποιήσει αριθμούς μέχρι το 10
- Μέσα από πρακτικές δραστηριότητες, κατανοεί και καταγράφει αριθμούς
- Δείχνει να αντιλαμβάνεται τις αριθμητικές πράξεις, όπως πρόσθεση και αφαίρεση
Κινητική Ανάπτυξη:
- Κινείται με σιγουριά και με αυξανόμενο έλεγχο και συντονισμό
- Έχει αντίληψη του χώρου
- Σκαρφαλώνει και ισορροπεί με μεγαλύτερη επιδεξιότητα
- Χειρίζεται υλικά, εργαλεία και κατασκευές με αυξανόμενο έλεγχο
- Δημιουργεί με φαντασία
- Εξερευνεί ήχο και χρώμα, υφή, σχήμα, φόρμα και χώρο σε 2 και 3 διαστάσεις
- Αντιδρά με διάφορους τρόπους σε ό,τι βλέπει, ακούει, μυρίζει, ακουμπάει και αισθάνεται
- Μέσα από την τέχνη, τη μουσική, το χορό, τα παραμύθια και το δημιουργικό παιχνίδι, δείχνει αυξανόμενη ικανότητα να χρησιμοποιεί τη φαντασία του, να ακούει και να παρατηρεί