Χαρακτηριστικά Αυτισμού
Η Αυτιστική Διαταραχή ή Αυτισμός ανήκει, όπως αναφέρθηκε, στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, που σημαίνει, ότι η κλινική εικόνα του αυτισμού δεν είναι ομοιογενής, αλλά κυμαίνεται από ηπιότερες μορφές (με ελάχιστα και σε ήπια μορφή αυτιστικά στοιχεία και φυσιολογική νοημοσύνη ΔΝ πάνω από 70 «αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας») μέχρι βαρύτερες μορφές (με πολλαπλά αυτιστικά στοιχεία συνοδευόμενα από βαριά νοητική καθυστέρηση «αυτισμός χαμηλής λειτουργικότητας»). Οι ομάδες, που ακολουθούν, αντιπροσωπεύουν τα κυριότερα γνωρίσματα του αυτισμού.
- Κοινωνική και Συναισθηματική Αλληλεπίδραση
Τα παιδιά με αυτισμό υπολείπονται, συχνά, στις συμπεριφορές, που είναι εμφανείς στις φυσιολογικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπως, για παράδειγμα, η διατήρηση βλεμματικής επαφής, η χρήση εκφράσεων προσώπου και της κατάλληλης μη λεκτικής επικοινωνίας (κοινωνικές χειρονομίες, στάση σώματος κλπ.). Ενώ τα μικρότερα παιδιά μπορεί να μην ενδιαφέρονται για διαπροσωπικές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους, σε μεγαλύτερες ηλικίες, ακόμη και αν το ενδιαφέρον για επαφή με τους συνομηλίκους αυξάνεται, δεν είναι δυνατή η επαφή αυτή για το παιδί με αυτισμό, εξαιτίας της εκ μέρους του περιορισμένης κατανόησης των κοινωνικών συμβάσεων. Επιπρόσθετα, παρουσιάζουν ελλείμματα στη συμπεριφορά συντονισμένης προσοχής, δεν εκδηλώνουν το στοιχείο της κοινωνικής αναφοράς (κατά την οποία το παιδί κοιτάζει προς το πρόσωπο που το φροντίζει για ενίσχυση και επαλήθευση της συμπεριφοράς) και δεν επιθυμούν να μοιραστούν πράγματα ή τα ενδιαφέροντά τους. Συγχρόνως, παρουσιάζουν αποφυγή ή άρνηση της σωματικής επαφής. Τα παιδιά με αυτισμό αντιδρούν, συχνά, απαθέστατα σε ερεθίσματα, που προκαλούν φόβο, ενώ η αντίδραση του φόβου τους είναι υπερβολική σε ερεθίσματα, που, συνήθως, δεν προκαλούν φοβική αντίδραση. Τέλος, παρουσιάζουν ελλείμματα στην συναισθηματική αμοιβαιότητα και στην ικανότητα να κατανοήσουν την οπτική του άλλου (ενσυναίσθηση) με απαθείς ή ανάρμοστες με το περιβάλλον συναισθηματικές εκφράσεις.
- Επικοινωνία
Όσον αφορά την επικοινωνία, ο βαθμός της βλάβης μπορεί να ποικίλλει στα άτομα με αυτιστική διαταραχή. Αν υπάρχει ομιλία, εμφανίζεται με καθυστέρηση και υπάρχει μεγάλη δυσκολία στο ξεκίνημα ή στη διατήρηση μιας συζήτησης. Η ομιλία μπορεί, συχνά, να έχει έναν αφύσικο, ρομποτικό χαρακτήρα, με μια τάση να ανεβαίνει ο τόνος της φωνής στο τέλος μιας πρότασης, σαν να είναι ερώτηση. Ο λόγος τους είναι ασυνάρτητος και επαναληπτικός. Τα παιδιά με αυτισμό είναι πολύ μιμητικά στο φωνητικό τομέα, με τάσεις να επαναλαμβάνουν αυτό που του έχει λεχθεί (ηχολαλία). Συχνά, αντιστρέφουν τις αντωνυμίες και χρησιμοποιούν την κυριολεκτική αντί για την μεταφορική ερμηνεία του λόγου. Σ’ αυτή τη κατηγορία περιλαμβάνεται και η έλλειψη του αυθόρμητου συμβολικού παιχνιδιού ή του παιχνιδιού μίμησης. Ειδικότερα, παρατηρείται ιδιόρρυθμη χρήση των παιχνιδιών και υπερβολική προσκόλληση σε ορισμένα παιχνίδια. Αυτά τα παιδιά δεν επιθυμούν ή επιδιώκουν το δυαδικό ή το ομαδικό παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους. Ενώ μπορεί να υπάρχει λεξιλόγιο για συγκεκριμένα αντικείμενα, τα παιδιά με αυτισμό έχουν δυσκολίες στην κατανόηση της έννοιας σχέσεων, όπως, για παράδειγμα, κοντός- ψηλός, και στην κατανόηση της έννοιας της επιθυμίας ή της πρόθεσης (θέλω, πιστεύω). Τα παιδιά με αυτισμό, όταν μιλούν, περιορίζονται, συνήθως, στο να απευθύνουν τον λόγο στον συνομιλητή τους (μονόλογος) χωρίς να ενδιαφέρονται για αμοιβαία λεκτική συνδιαλλαγή. Η αδυναμία να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν την νοητική κατάσταση του άλλου, τις σκέψεις, τις πεποιθήσεις του (Θεωρία Του Νου) είναι πιθανότητα ο κυριότερος παράγων, που υπονομεύει τη δυνατότητα για κοινωνική επικοινωνία.
- Στερεότυπα Μοτίβα Συμπεριφοράς, Ενδιαφερόντων και Δραστηριοτήτων
Αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν, επίσης, έμμονη ενασχόληση με την συμμετρία και την ομοιότητα (τοποθετούν αντικείμενα σε μια ευθεία γραμμή (ψυχαναγκασμός – τελετουργίες), επίμονη άρνηση να προσαρμοστούν σε αλλαγές του προγράμματος ή των προσώπων ή του περιβάλλοντος (ακαμψία) και έμμονη ενασχόληση με μη λειτουργικές ακολουθίες πράξεων όπως, για παράδειγμα, ρουτίνα (διαταραχές στις εκτελεστικές λειτουργίες). Μια μη λειτουργική ρουτίνα θα μπορούσε να είναι η συνεχής ευθυγράμμιση αντικειμένων ή η περιστροφή αντικειμένων και άλλα. Ταυτόχρονα, υπάρχει έμμονη ενασχόληση με τμήματα αντικειμένων, όπως, για παράδειγμα, το γύρισμα του τροχού ενός αυτοκινήτου ή το άνοιγμα και το κλείσιμο ενός κουτιού. Στον υψηλά λειτουργικό αυτισμό (Σύνδρομο Asperger), η ενασχόληση αυτή μπορεί να είναι μια εμμονή με αριθμούς, χρονοδιαγράμματα, ωρολόγια προγράμματα ή άλλες αφύσικες εμμονές όπως, για παράδειγμα, η ανάκληση όλων των ονομάτων ενός τηλεφωνικού καταλόγου ή όλων των προγραμμάτων από τον οδηγό τηλεόρασης. Τα θέματα, που εντάσσονται στον τομέα των επαναληπτικών αισθητηριακών και κινητικών συμπεριφορών είναι και τα ασυνήθιστα αισθητηριακά ενδιαφέροντα (όσφρηση: μυρίζει επίμονα τα αντικείμενα ή τους ανθρώπους, γεύση: κρατά τροφές στο στόμα του για πολλή ώρα), οι ιδιόμορφες κινήσεις χεριών και δαχτύλων, το λίκνισμα (rocking), η επαναληπτική χρήση αντικειμένων και οι σύνθετες ιδιόμορφες κινήσεις (βάδισμα στις μύτες των ποδιών, αδέξιες κινήσεις, παράξενη στάση σώματος).
- Αισθητηριακή Ευαισθησία
Στα παιδιά με αυτισμό παρατηρείται ιδιόρρυθμη επεξεργασία οπτικών ερεθισμάτων (απλανές βλέμμα, βιαστικές γρήγορες ματιές). Όσον αφορά την ακουστική επεξεργασία, αυτά τα παιδιά είτε παραμένουν αδιάφορα είτε αντιδρούν υπερβολικά σε ακουστικά ερεθίσματα (δεν αντιδρούν σ’ ένα δυνατό κρότο, ενώ κλείνουν τα αυτιά τους στο άκουσμα της ηλεκτρικής σκούπας). Το ίδιο ισχύει και για τα απτικά ερεθίσματα (αδιαφορία ή υπερβολική αντίδραση), όπως, για παράδειγμα, μένει απαθές σε πρόκληση πόνου, ενώ δεν ανέχεται τα χάδι. Τέλος, παρουσιάζουν υπερευαισθησία σε ορισμένες γεύσεις και οσμές.
- Επιλεκτική Προσοχή σε Ορισμένα Χαρακτηριστικά των Ερεθισμάτων του Περιβάλλοντος ή Υπερεπιλεκτικότητα (Overselectivity)
Έχει την τάση να εστιάζει την προσοχή του σε μεμονωμένα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος (χρώμα, σχήμα), με αποτέλεσμα να τα επεξεργάζεται αποσπασματικά και όχι σφαιρικά. Η αποσπασματική ή υπερεπιλεκτική επεξεργασία εντείνει τη δυσκολία του ατόμου με αυτισμό να διακρίνει και να αναγνωρίζει αντικείμενα ή σύμβολα και να γενικεύει τις δεξιότητές του με καινούργια ερεθίσματα και σε καινούργιες συνθήκες. Για παράδειγμα, αν έχει μάθει να ονομάζει το πρόσωπο, που απεικονίζει κάποια φωτογραφία, δεν μπορεί να αναγνωρίσει το πρόσωπο αυτό σ’ άλλες φωτογραφίες, παρά μόνο στη συγκεκριμένη. Δεν αντιλαμβάνεται, ότι το πρόσωπο, που απεικονίζεται σ’ άλλες φωτογραφίες είναι το ίδιο. Αυτή η δυσκολία οφείλεται στην αποσπασματική παρατήρηση κάποιου στοιχείου της φωτογραφίας, όπως, για παράδειγμα, τα ρούχα ή το τοπίο αντί της σφαιρικής παρατήρησης όλων των στοιχείων. Αυτό εξηγείται από την αδυναμία αυτών των ατόμων για κεντρική συνοχή. Αντίθετα, βλέπουν το «δέντρο αντί για το δάσος».
- Γνωσιακές Λειτουργίες
Έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά με αυτισμό έχουν τουλάχιστον μια ήπια μορφή νοητικής υστέρησης. (Fombonne, 2003). Επίσης, παρουσιάζουν ασταθής μάθηση, αναπτυξιακά χάσματα στους γνωσιακούς τομείς και μαθησιακή παλινδρόμηση.
- Διασπαστική Συμπεριφορά
Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν, συχνά, διασπαστικές συμπεριφορές, όπως, για παράδειγμα, κρίσεις θυμού, ανυπακοή σε κανόνες και στις επισημάνσεις των μεγάλων, συχνές εκδηλώσεις επιθετικότητας σε πρόσωπα φροντίδας και αυτοτραυματισμούς.
- Ιδιαίτερες Ικανότητες
Δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τα θετικά γνωρίσματα αυτών των παιδιών, τα
οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζουν εξαιρετική
ικανότητα απομνημόνευσης και παπαγαλίας, υψηλή αριθμητική ικανότητα, υπερλεξία
και επιδεξιότητα σε παζλ και παιχνίδια με περίπλοκους συντονισμούς.
Κέντρο Αγωγής Παιδιού & Εφήβου «Εξέλιξη»
Λεωνίδου 1, Σπάρτη Λακωνίας, Τηλ. 27310 81050 / 6978733472
Υποκατάστημα: Λεωνίδου 40, Τηλ.27310 82009
Κεντρικό Υποκατάστημα Μολάων: Πλησίον Παιδικού Σταθμού: Τηλ. 27320 23421
Site: www.kentro-exelixi.gr
E – mail: [email protected]
Facebook: Κέντρο Αγωγής Παιδιού & Εφήβου Εξέλιξη
Instagram: kentro_exelixi