Διδασκαλία φυσικών επιστημών σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες
Η φυσική αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον και νοητικά προκλητικό μάθημα για όλους τους μαθητές σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν προβλήματα κατανόησης στο μάθημα αυτό, γιατί δεν μπορούν να κατανοήσουν εύκολα τις έννοιες και να τις διατυπώσουν μαθηματικά. Αυτό δε σημαίνει πως δεν μπορούν να τις κατανοήσουν καθόλου. Το μόνο που χρειάζεται είναι διαφορετική προσέγγιση και διαφορετικός τρόπος μελέτης.
Επειδή πολλοί εκπαιδετικοί δεν έχουν εμπειρία ή δεν έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα για να αντιμετωπίζουν τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, υπάρχουν κάποιες αρχές (Grumbine & Alden, 2006),που υποστηρίζουν τις ανάγκες των μαθητών και βοηθούν στην κάλυψη των κενών τους:
- Ο εκπαιδευτικός αναγνωρίζει και διδάσκει τους διαφορετικούς τύπους μάθησης.
- Ο εκπαιδευτικός διδάσκει δεξιότητες και στρατηγικές.
- Ο εκπαιδευτικός διδάσκει και αξιολογεί οργανωμένα.
- Ο εκπαιδευτικός διδάσκει και αξιολογεί με βάση στόχους που έχει θέσει από κοινού με το μαθητή.
- Ο εκπαιδευτικός παρέχει συνεχή ανατροφοδότηση στο μαθητή.
- Ο εκπαιδευτικός σε συνεργασία με το μαθητή αναπτύσσει την αυτογνωσία του μαθητή.
Η διδασκαλία ενός μαθήματος φυσικής ανάλογα το παιδί, τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει και την ηλικία του, μπορεί να ακολουθήσει τα επόμενα βήματα (προσαρμοσμένα σε ατομικά μαθήματα):
- Αρχικά, το μάθημα της φυσικής είναι όπως όλα τα θεωρητικά μαθήματα.Οπότε ξεκινούμε από τον τίτλο, ο οποίος διαβάζεται κι έπειτα ρωτάμε το παιδί τι περιμένει να μάθει.
- Αφού πει τη γενική ιδέα κινούμαστε γύρω από αυτή και εξηγούμε βιωματικά και με πολλά καθημερινά παραδείγματα τι είναι αυτή η ιδέα.
- Στη συνέχεια παίρνουμε τις έννοιες του μαθήματος και τις αναλύουμε με τον ίδιο τρόπο. Δεν προχωρούμε ποτέ σε μια έννοια, αν το παιδί δεν έχει κατανοήσει την προηγούμενη.
- Χρησιμοποιούμε ρίμες, ακρωνύμια και λέξεις κλειδιά για τη σύνδεση των εννοιών.
- Πολλές φορές στην προσπάθειά του, ο μαθητής λέει λάθος παραδείγματα. Σε καμία περίπτωση δεν τον αποθαρρύνουμε, αλλά προσπαθούμε να βρούμε κάποιο αντιπαράδειγμα για να καταρρίψουμε τον ισχυρισμό του.
- Αρκετές είναι οι φορές που ο μαθητής θα πει λάθος λέξη για να περιγράψει αυτό που εννοεί. Πάλι δεν τον αποθαρρύνουμε αλλά προσπαθούμε με ερωτήσεις να του θυμίσουμε την έννοια που ψάχνει, για να βρει τη σχέση με αυτά που λέει.
- Σε τάξεις της δευτεροβάθμιας, όταν κατακτήσει τις έννοιες τότε θα περάσουμε και στη μαθηματική διατύπωση των εννοιών. Φροντίζουμε πάντα να αναλύουμε τον μαθηματικό τύπο και να εξηγούμε όλα τα σύμβολα κάθε φορά που τον χρησιμοποιούμε, έτσι ώστε όταν χρειαστεί να κάνει επίλυση τύπου να τα καταφέρει. (Πριν φτάσει στο σημείο να κάνει επίλυση τύπων θα έχουμε παρουσιάσει όλες τις μορφές που παίρνει ο τύπος αν ο άγνωστος είναι διαφορετική έννοια κάθε φορά.)
- Όταν λύνουμε πρόβλημα διαβάζουμε πολλές φορές και σημειώνουμε τα δεδομένα και τα ζητούμενα. Γράφουμε όλους τους τύπους στους οποίους χρησιμοποιείται το ζητούμενο κι αποφασίζουμε ποιον θα χρησιμοποιήσουμε.
- Στα περισσότερα προβλήματα είναι πολύ βοηθητικό να κατασκευάσουμε σχήματα για να γίνει κατανοητό το ζητούμενο.
- Δε σταματάμε ποτέ σε ένα πρόβλημα, αλλά λύνουμε αρκετά με τον ίδιο τρόπο μέχρι να καταφέρει ο μαθητής να το λύσει μόνος του.
- Ακόμη κι αν δεν καταφέρει να το λύσει μόνος του, τον επιβραβεύουμε για την προσπάθεια και τον ενθαρρύνουμε να συνεχίσει.
Προπάντων, σε όλη αυτή τη διάρκεια, θυμόμαστε να πηγαίνουμε με το ρυθμό του μαθητή.
Ο απώτερος στόχος κάθε εκπαιδευτικού που έχει μπροστά του ένα μαθητή με μαθησιακές δυσκολίες είναι να προσαρμόσει το διδακτικό υλικό με βάση τις ατομικές διαφορές του μαθητή. Η αναδιαμόρφωση της θεματολογίας, η συνεχής αξιολόγηση και η χρήση ποικίλων μορφών μάθησης μπορεί να δημιουργήσει τις βάσεις για την κατανόηση του μαθήματος της φυσικής (Παντελιάδου & Αντωνίου, 2008 · Corbett, 2001 · Καραγιάννη, 2004).
Καραγιάννη, Π. (2004). Εκπαιδευτικές πρακτικές για την ένταξη παιδιών με ειδικές ανάγκες στο γενικό σχολείο, στην Α. Ζώνιου-Σιδέρη, Σύγχρονες Ενταξιακές Προσεγγίσεις. Ελληνικά Γράμματα.
Παντελιάδου, Σ. και Αντωνίου, Φ. (2008). Διδακτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Βόλος: Γράφημα.
Περάκη, Β., Τσελφές, Β., Γαλάνη, Α.; Φασουλόπουλος, Γ., & Ραγγούσης, Α. (2011). Προσαρμογές αναλυτικών προγραμμάτων για τις φυσικές επιστήμες στο Γυμνάσιο: Σχέδια διδασκαλίας και υποστηρικτικό υλικό για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Corbett, J. (2001). Supporting Inclusive Education: a connective pedagogy. London and New York: Routledge.
Holden, C., & Cooke, A. (2005). Meeting SEN in the curriculum science [Meeting special needs in science]. London: David Fulton Publishers.
Zelaieta, P. ( 2004). From confusion to collaboration. Can special schools contribute to developing inclusive practices in mainstream schools?, στους Armstrong, F., & Moore, M. (2004). Action research for inclusive education [electronic book] changing places, changing practice, changing minds. London ; New York: RoutledgeFalmer.
Η Παιδαγωγός Διαφοροποιημένης Μάθησης
Μακρυσοπούλου Ματίνα