Σχολική Ετοιμότητα: Είναι πράγματι συναισθηματικά ικανά ή ώριμα τα πρωτάκια μας για το σχολείο?
Το παιδί που είναι έτοιμο για το σχολείο (Α Δημοτικού), σημαίνει ότι έχει κατακτήσει βασικές δεξιότητες και γνώσεις από μια ποικιλία τομέων που θα μπορέσουν να του διασφαλίσουν μια επιτυχημένη πορεία. Ηλικιακά, τα περισσότερα παιδιά έχουν φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο και πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης μεταξύ 5ετών και 6 ετών. Κάποια παιδιά παρότι βρίσκονται στην ηλικία αυτή και τυπικά δικαιούνται να φοιτήσουν στην Α Δημοτικού, δεν θεωρούνται ακόμη «ώριμα» ώστε να ανταπεξέλθουν με επάρκεια στο νέο απαιτητικό τους ρόλο. Παρακάτω αναφέρονται τα βασικά κριτήρια σχολικής ετοιμότητας που συνδέονται άμεσα με την ομαλή προσαρμογή του παιδιού στην Α δημοτικού και κάποιοι από τους παράγοντες που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την μαθησιακή του ετοιμότητα.
ΒΑΣΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ:
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης ενός παιδιού κατά την ένταξή του στην Α δημοτικού αφορούν στο τρίπτυχο της συναισθηματικής νοημοσύνης, της συναισθηματικής ωριμότητας και της συναισθηματικής ετοιμότητας, πιο συγκεκριμένα:
Συναισθηματική Νοημοσύνη:
- Η ικανότητα να ερμηνεύει κανείς τα συναισθήματα των άλλων και να διαχειρίζεται διαπροσωπικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις. Δηλαδή, να μπορεί να συνεργάζεται τόσο με την εκπαιδευτικό, όσο και με τους συμμαθητές του σε ομαδικές δραστηριότητες, να μοιράζεται αντικείμενα και να συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια.
- Η ικανότητα για λογικό έλεγχο των συναισθημάτων.
- Η ικανότητα να γνωρίζει κανείς πότε βιώνει ένα συναίσθημα, να μπορεί να κατονομάσει τα συναισθήματα του άλλου αλλά και να αναγνωρίζει και να είναι ευαίσθητος στην εκδήλωση των συναισθημάτων των άλλων (Goleman , 1995).
Συναισθηματική Ωριμότητα:
- Η ικανότητα προσαρμογής ενός παιδιού στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, η οποία εξαρτάται από τα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού σε συνδυασμό με τη διαπαιδαγώγησή του.
Τα επτά συστατικά στοιχεία της συναισθηματικής ετοιμότητας σύμφωνα με τον Gottman.J., 1997
- ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ : Η αίσθηση ελέγχου και άνεσης του παιδιού πάνω στο σώμα του και στη συμπεριφορά του. Να έχει μια καλή εικόνα εαυτού, να εμπιστεύεται τον εαυτό του και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες.
- ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ :Η εντύπωση του παιδιού ότι η ανακάλυψη και οι καινούργιες ιδέες του θα είναι θετικές και θα προσφέρουν ικανοποίηση.
- ΠΡΟΘΕΣΗ: Περιέχει την αίσθηση επιδεξιότητας και αποτελεσματικότητας.
- ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΣ: Η ικανότητα του παιδιού να συντονίζει και να ελέγχει την δράση του με τρόπους κατάλληλους προς την ηλικία του. Να αναγνωρίζει μια αποδεκτή από μια μη αποδεκτή συμπεριφορά μέσα στην ομάδα και κατά συνέπεια στην τάξη, να έχει την ικανότητα να ακολουθεί όρια και κανόνες που τίθενται στην τάξη.
- ΑΡΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ: Η ικανότητα του παιδιού να σχετίζεται με τους συνομήλικους και τους ενηλίκους έχοντας άμεση κατανόηση και συναίσθημα για την κατάσταση τους.
- ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ : Η επιθυμία και η ικανότητα του παιδιού να ανταλλάσσει , με τρόπο λεκτικό κυρίως , ιδέες και συναισθήματα με τους συνομηλίκους του.
- ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΜΟΤΗΤΑ: Η δεξιότητα του παιδιού και η συναισθηματική ωριμότητα να συνεργάζεται στις ομαδικές δραστηριότητες.
Τέλος, να ακολουθεί τους κανόνες υγιεινής, να φροντίζει το σώμα του, να αυτοεξυπηρετείται σε ό, τι αφορά το φαγητό, το πλύσιμο των χεριών, την ορθή χρήση της τουαλέτας και το ντύσιμό του (Gottman, 2000. Cole & Cole, 2002).
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ:
Σύμφωνα με έρευνες υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική ετοιμότητα ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας. Ένας από τους παράγοντες που δρουν θετικά στην συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού είναι η φοίτηση σε νηπιαγωγεία ή παιδικούς σταθμούς. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που φοιτούν σε νηπιαγωγεία εκδηλώνουν πιο έντονα την πρωτοβουλία, την αυτονομία, την αυτοπεποίθηση σε σχέση µε τα παιδιά που δεν φοιτούν. Το νηπιαγωγείο συνεπώς διευκολύνει την προσαρμογή των παιδιών, την αυτονομία και την αυτοέκφραση.
Επίσης ένας άλλος παράγοντας που αποτελεί ισχυρή περιβαλλοντική επίδραση για την ανάπτυξη ενός παιδιού είναι η οικογένεια. Σύμφωνα με μια έρευνα που εστίασε την προσοχή της στα χαρακτηριστικά των γονέων και συγκεκριμένα στο οικονομικό – μορφωτικό επίπεδο των γονέων φάνηκε ότι οι γονείς υψηλού μορφωτικό – οικονομικού επιπέδου δημιουργούν για το παιδί ένα περιβάλλον με πνευματικά / μορφωτικά ερεθίσματα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόησης, της σκέψης, της μνήμης και της αντίληψης του παιδιού, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Ουσιαστικά αυτοί οι γονείς εξασφαλίζουν στο παιδί αντικείμενα που ενισχύουν τις νοητικές λειτουργίες του, συνομιλούν μαζί του χρησιμοποιώντας πλούσιο λεξιλόγιο, ενώ του παρέχουν ευκαιρίες για εξερεύνηση του περιβάλλοντος και αυτόνομη ανακάλυψη της γνώσης (Καλαντζή – Αζίζι & Μπεζεβέγκης, 2000).
Επιμέλεια: Κουλούρη Αικατερίνη, B.Sc.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Κώτη, Κ., & Γουργιώτου, Ε. (2016). Οι επιδράσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος, της γειτονιάς, των παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων στη σχολική ετοιμότητα των παιδιών. Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού, 15, 22-36.