Η παιδαγωγική αξία του χιούμορ
Αναπόσπαστο και βασικό στοιχείο της ανθρώπινης καθημερινότητας, είναι το χιούμορ. Είναι δύσκολο να δοθεί ένας γενικός ορισμός για το τι είναι, λόγω των ποικίλλων μορφών του. Επιχειρώντας, λοιπόν, να δώσουμε έναν ακριβή ορισμό, θα λέγαμε ότι το χιούμορ είναι μία ιδιαίτερη μορφή επικοινωνίας που ως στόχο έχει να προκαλέσει το γέλιο. Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί μία αύξηση του ενδιαφέροντος για το χιούμορ στις Επιστήμες της Αγωγής, η οποία συνδέεται με νέα εμπειρικά δεδομένα και σύγχρονες εφαρμογές του χιούμορ σε ποικίλες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Το παρόν άρθρο, λοιπόν, καταγίνεται με την ύπαρξη και τη θετική επίδραση του χιούμορ στην εκπαίδευση.
Επεκτείνοντας, λοιπόν, τα παραπάνω μπορούμε να μιλήσουμε για μία μορφή του χιούμορ, που ονομάζεται «παιδαγωγικό χιούμορ». Τον όρο αυτό εισήγαγε στις Επιστήμες της Αγωγής ο Γερμανός παιδαγωγός O. F. Bollnow (1964), ο οποίος θέλησε να διακρίνει το χιούμορ που ενισχύει την εκπαιδευτική διαδικασία από τις άλλες μορφές του. Είναι, «η ικανότητα του παιδαγωγού να αντιμετωπίζει τις ανησυχίες και τις στενοχώριες του παιδιού από θέση υπεροχής», δηλαδή αποστασιοποιημένα και χωρίς τη συναισθηματική ταύτιση του με το παιδί. Έτσι, ο εκπαιδευτικός καθίσταται ικανός να ανακουφίζει το παιδί από τους προβληματισμούς του δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για τη δημιουργία μιας χαρούμενης για το παιδί κατάστασης. Ταυτόχρονα, το παιδαγωγικό χιούμορ, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό, σύμφωνα με τον Bollnow, σε περιπτώσεις που το παιδί εκφράζει θυμό προς τον παιδαγωγό.
Αξιολογώντας, λοιπόν, τα παραπάνω εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς την ευεργετική επίδραση του χιούμορ στην εκπαιδευτική διαδικασία και στο κλίμα της τάξης. Συγκεκριμένα, ευνοεί την κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών, προωθεί τη σχολική μάθηση, ενισχύει την αυτοεκτίμηση κι απελευθερώνει την έκφραση των μαθητών από τον φόβο ότι θα κάνουν λάθη. Μειώνονται τα προβλήματα συμπεριφοράς και ενισχύεται η καλή διάθεση και οι καλές σχέσεις τόσο ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και τους μαθητές, όσο και μεταξύ των μαθητών. Επιπρόσθετα, γίνεται αντιληπτή η σημασία της ύπαρξης του χιούμορ σε μία τάξη που υπάρχουν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες καθώς ενισχύεται η αυτοπεποίθησή τους κι εξασφαλίζεται η ομαλή αλληλεπίδρασή τους με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους.
Είδαμε παραπάνω την επίδραση του χιούμορ στο κλίμα της τάξης. Τι γίνεται όμως με την επίδραση του στη μάθηση;
Το χιούμορ επηρεάζει την εκπαιδευτική διαδικασία με δύο έμμεσους τρόπους. Ο πρώτος, είναι η προσέλκυση και η διατήρηση του ενδιαφέροντος των μαθητών και ο δεύτερος είναι, η θετική του επίδραση στο κλίμα και στην κοινωνική αλληλεπίδραση στην τάξη. Οι δύο αυτοί παράγοντες, εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας, προάγουν την παιδαγωγική ιδέα και καλλιεργούν πρόσφορο έδαφος σε όλους τους μαθητές να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και να ανακαλύψουν τη γνώση και τις ιδιαίτερες δυνατότητές τους συνδέοντας τη διαδικασία της μάθησης με ευχάριστα συναισθήματα.
Ολοκληρώνοντας, θα λέγαμε ότι το χιούμορ είναι συστατικό στοιχείο μιας επιτυχημένης εκπαιδευτικής διαδικασίας και δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε την ιδιαίτερη σημασία του. Συγχρόνως, οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, ευνοούνται από την ύπαρξη του χιούμορ στη σχολική ζωή, καθώς μπορούν να συμμετάσχουν ενεργά και δίχως κανένα φόβο στο μάθημα κατακτώντας με αυτόν τον τρόπο τη γνώση. Όλα τα παραπάνω, μας κάνουν να εκτιμούμε την επίδραση του χιούμορ στην εκπαίδευση αλλά και την καθημερινή μας ζωή, αφού αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μία ευχάριστη καθημερινότητα. Είναι, λοιπόν, καιρός το χιούμορ να μπει για τα καλά στις ζωές μας.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Παιδαγωγική του χιούμορ (Νίκος Ι. Χανιωτάκης), εκδόσεις πεδίο, Σειρά: Σχολείο- Θεωρία και πράξη, 2011
Δημάκος Γιώργος
Παιδαγωγός Διαφοροποιημένης Μάθησης