Ψυχοεκπαίδευση Γονέων και ΔΕΠ-Υ
H ψυχοεκπαίδευση γονέων στη διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού στο οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί την πλέον αποτελεσματική μη φαρμακευτική μέθοδο στην αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ.
Υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες στις καθημερινές σχέσεις των γονέων με τα παιδιά με ΔΕΠΥ, καθώς η διασπαστική συμπεριφορά των παιδιών οδηγεί συχνά τους γονείς αυτούς στο να εκφράζουν περισσότερα αρνητικά συναισθήματα από άλλους, να είναι περισσότερο αυταρχικοί & πιεστικοί και να έχουν λιγότερες θετικές εκδηλώσεις προς τα παιδιά τους. Παρότι όχι αιτιολογικοί, οι παραπάνω παράγοντες συμβάλλουν στην αρνητική έκβαση της ΔΕΠΥ και στη διατήρηση δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών.
Η ψυχοεκπαίδευση γονέων (parent training: ΡΤ) επιδιώκει την άμεση εργασία με τους γονείς ώστε να τροποποιήσουν και να βελτιώσουν τις γονικές τους δεξιότητες με σκοπό τη βελτίωση των σχέσεων γονέα – παιδιού. Βασίζεται στις τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς και η δομή των προγραμμάτων είναι στη βάση εβδομαδιαίων συνεδριών, συνήθως σε ομάδες, αν και μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να χορηγούνται και ατομικά.
Κύριοι στόχοι στα προγράμματα εκπαίδευσης γονέων είναι η εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης και ελέγχου της συμπεριφοράς του παιδιού, η ενίσχυση της ικανότητας και αυτοπεποίθησής τους στην ανατροφή του παιδιού και η βελτίωση της σχέσης γονέων- παιδιού με τη χρήση κατάλληλων μορφών επικοινωνίας και θετικής προσοχής.
Η παρέμβαση είναι έμμεση, μέσω της ενθάρρυνσης των γονέων να αυξήσουν την ένα προς έναν θετική επαφή παιδιού – γονέα και της εκπαίδευσής τους σε ειδικές στρατηγικές διαχείρισης.
Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού (πιο ευεργετική επίδραση στα μικρότερα παιδιά με προβλήματα σχετιζόμενα με την συμμόρφωση, την πειθαρχία σε κανόνες, την εναντίωση και την επιθετικότητα), καθώς από την ύπαρξη ή μη συμπτωματολογίας ΔΕΠΥ στους γονείς.
Για τα παιδιά σχολικής ηλικίας, το PT μαζί με ατομική συμπεριφορική θεραπεία είναι η κυρίαρχη μη- φαρμακευτική θεραπευτική επιλογή. Άλλες επιπρόσθετες θεραπείες είναι οι ακαδημαϊκές παρεμβάσεις (εστιάζουν στην βελτίωση των επιδόσεων του μαθητή) και οι παρεμβάσεις στην σχολική τάξη (ο δάσκαλος είναι φορέας παρεμβάσεων τροποποίησης της συμπεριφοράς στην τάξη).
Η αποτελεσματικότητα της ψυχοεκπαίδευσης γονέων (ΡΤ) στη θεραπεία της ΔΕΠΥ έχει αξιολογηθεί σε έναν μεγάλο αριθμό μελετών οι οποίες καταδεικνύουν τη μείωση των πυρηνικών συμπτωμάτων, τη βελτίωση στις γονικές δεξιότητες, καθώς και τη μείωση της οικογενειακής εξάντλησης. Τα παραπάνω ευρήματα υποστηρίζονται από τις κλινικές οδηγίες του NICE (2009), οι οποίες συστήνουν τη χρήση της εκπαίδευσης γονέων για παιδιά ηλικίας μέχρι 12-13 ετών.
Montoya et al.: Is psychoeducation for parents and teachers of children and adolescents with ADHD efficacious? A systematic literature review. Eur Psychiatry 2011;26:166-75.
Μάρθα Ι.Ηλιοπούλου
Ειδική Παιδαγωγός/Φιλόλογος
MA Special Education/B.T.E.C Edexcel
Μέλος Πανελλήνιας Ένωσης Ειδικών Παιδαγωγών