Διαταραχές Σίτισης και Οικογενειακοί Παράγοντες
Οι διαταραχές σίτισης αποτελούν σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές με σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου. Χαρακτηρίζονται από διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες και χαοτικές διατροφικές συμπεριφορές και προσβάλλουν κυρίως άτομα εφηβικής και νεαρής ηλικίας, συνήθως γυναικείου φύλου. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην μελέτη των εν λόγω διαταραχών υφίσταται στο γεγονός ότι φέρουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο σε οργανικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο και έχουν αναφερθεί υψηλά επίπεδα θνησιμότητας εξαιτίας των επιπλοκών που προκαλούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελούν την τρίτη συχνότερη ασθένεια για τον πληθυσμό των νεαρών γυναικών (Klump, Bulik, Kaye, Treasure & Tyson, 2009). Οι πιο συχνά αναφερόμενες διαταραχές σίτισης αποτελούν η Ψυχογενής Ανορεξία, η Ψυχογενής Βουλιμία και η Επεισοδιακή Υπερφαγία.
Κλινικές παρατηρήσεις και εμπειρικές μελέτες έχουν συσχετίσει θετικά την ανάπτυξη των διαταραχών σίτισης με την δομή και την οργάνωση της οικογένειας, τη διαπροσωπική επικοινωνία και την διαχείριση των συναισθημάτων (Bruch, 1973. Minuchin, Rosman & Baker, 1978). Πολλά στοιχεία οικογενειακής αλληλεπίδρασης έχουν βρεθεί πώς επιδρούν προδιαθεσικά στην ανάπτυξη ενός κλίματος που ευνοεί την εμφάνιση διαταραχών σίτισης. Κάποια απ’ αυτά είναι
- η ελλιπής οικογενειακή φροντίδα,
- η αρνητική επικοινωνία
- η χαμηλή έκφραση συναισθημάτων, όπως στοργή και τρυφερότητα (Blodgett, Salafia et al, 2009). Επίσης, σε σχετικές μελέτες βρέθηκε ότι οι ασθενείς με διαταραχές σίτισης θεωρούσαν πως οι γονείς τους ασκούσαν :
- έντονο έλεγχο και ήταν απαιτητικοί και επικριτικοί (Jauregui Lobera, Bolanos Rios & Garrido Casals, 2011).
Το απαξιωτικό περιβάλλον αναφέρεται σε γονικές απαξιωτικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία όπως είναι :
- η αδυναμία ενίσχυσης συναισθηματικής έκφρασης,
- η υπαγόρευση συναισθημάτων,
- τα επικριτικά σχόλια,
- η υποτίμηση της αξίας της έκφρασης των συναισθημάτων
- η έλλειψη ενσυναίσθησης (Mountford, Corstorphine, Tomlinson & Waller, 2007). Τα βιώματα αυτά φαίνεται να έχουν στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την εμφάνιση των διαταραχών σίτισης. Όσον αφορά την πατρική συμπεριφορά, έχει βρεθεί ότι η πατρική ακύρωση, η αγνόηση των συναισθημάτων του παιδιού, η κακοποιητική συμπεριφορά και η ελλιπής πατρική στοργή αποτελούν παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνιση των διαταραχών σίτισης (Ford, Waller & Mountford, 2011).
Τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών δείχνουν πως στις οικογένειες των ασθενών με διαταραχές σίτισης υπάρχει υπερβολική ενασχόληση με την εξωτερική εμφάνιση, το σωματικό βάρος, τη διατροφή και τις δίαιτες. Επιπλέον, οι γονείς βρέθηκε ότι έχουν υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά τους, κάνουν επικριτικά σχόλια και ‘πειράγματα’ σχετικά με το βάρος. Τέλος, η παρότρυνση για απώλεια βάρους αποτελεί κεντρικό θέμα στις οικογένειες αυτές. Όλα τα παραπάνω αποτελούν έμμεσους εκλυτικούς παράγοντες εκδήλωσης των διαταραχών σίτισης, καθώς διευκολύνουν την δυσαρέσκεια για την εξωτερική εμφάνιση και την εικόνα σώματος και συντελούν στην αρνητική αυτό-εικόνα και αυτοεκτίμηση του παιδιού (Canals, Sancho & Arija, 2009. Neumark-Sztainer, Bauer, Friend, Hannan, Story & Berge, 2010. Van den Berg, Keery, Eisenberg & Neumark-Sztainer, 2010).
Από την άλλη πλευρά, φαίνεται ότι τα οικογενειακά γεύματα αποτελούν προστατευτικό παράγοντα για την εμφάνιση των διαταραχών αυτών. Πιο συγκεκριμένα, τα γεύματα με όλη την οικογένεια συμβάλλουν στην τακτική κατανάλωση τροφίμων και στην αποφυγή επεισοδίων υπερφαγίας. Προωθείται, έτσι, η αποτελεσματική επικοινωνία των μελών και η οικογενειακή συνοχή και ηρεμία καθώς μειώνεται και ο κίνδυνος εκδήλωσης των διαταραχών σίτισης (Neumark-Sztainer, Eisenberg, Fulkerson, Story & Larson, 2008. Haines Gillman, Rifas-Shiman, Field & Austin, 2009).
Νικόλαρου Χριστίνα –Γεωργία
Ψυχολόγος /Msc Σχολικής Ψυχολογίας